Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) definiuje uzależnienie jako stan psychiczny (opcjonalnie również fizyczny), będący efektem interakcji pomiędzy organizmem człowieka, a środkiem uzależniającym. Zażywanie lub stosowanie środka uzależniającego powoduje określone reakcje organizmu, a osoba uzależniona przyjmuje lub stosuje środek w sposób kompulsywny (najczęściej ciągły, rzadziej okresowy) właśnie w celu wywołania pożądanej reakcji.
Osoba uzależniona może próbować samodzielnie zerwać z nałogiem. Jeżeli jednak choroba jest zaawansowana – niezbędne okazuje się profesjonalne wsparcie, które uzależniony/a może uzyskać przede wszystkim w specjalistycznych ośrodkach leczenia uzależnień.
Jak rozwija się uzależnienie? Jakie są rodzaje uzależnień? Kiedy osoba uzależniona powinna szukać pomocy?
Jak działa uzależnienie?
Uzależnienie może rozwijać się w różnym tempie, w zależności od indywidualnych uwarunkowań osoby zagrożonej uzależnieniem oraz rodzaju środka uzależniającego. Ponadto jedna osoba może być uzależniona od więcej niż jednego środka uzależniającego. Przyjmuje się, że istnieją trzy podstawowe mechanizmy uzależnień, które mogą prowadzić do powstania uzależnienia.
- Mechanizm nałogowego regulowania uczuć – sięgnięcie po środek uzależniający przynosi ulgę i minimalizuje odczuwanie przykrych dla danej osoby emocji, na przykład lęku, samotności, bezradności.
- Mechanizm iluzji i zaprzeczania – przyjmowanie/stosowanie środka uzależniającego zaburza funkcje poznawcze osoby uzależnionej, która nie dostrzega problemu uzależnienia (mimo ewidentnych symptomów oraz informacji od bliskich osób) i zaprzecza istnieniu problemu.
- Mechanizm rozproszonego i rozdwojonego „ja” – życiem osoby uzależnionej zaczyna kierować nałóg i dostęp do środka uzależniającego. Po spożyciu lub zastosowaniu środka osoba uzależniona czuje się mocna (tak zwane „ja potężne”), a po tym, jak środek przestaje działać, osoba uzależniona czuje się słaba, zawstydzona czy upokorzona (tak zwane „ja upadłe”).
Wyżej wymienione mechanizmy są doskonale widoczne w postępującym uzależnieniu od alkoholu (alkoholizmu) i uzależnienie od narkotyków (narkomanii).
Jakie są rodzaje uzależnień?
Uzależnienia dzieli się na trzy podstawowe rodzaje:
- uzależnienie psychiczne
- uzależnienie fizyczne
- uzależnienie społeczne
Inna klasyfikacja wyróżnia z kolei uzależnienia chemiczne i behawioralne. Czym charakteryzują się poszczególne rodzaje uzależnień i jakie nałogi się za nimi kryją?
Uzależnienie psychiczne
Uzależnienie psychiczne wiąże się bezpośrednio z gratyfikacją emocjonalną uzyskiwaną poprzez zażycie lub zastosowanie środka uzależniającego. Wybrany środek uzależniający jest zażywany lub stosowany w celu zarządzania własnym samopoczuciem – środek uzależniający ma przynosić ulgę i przyjemność, niwelować stres, niepokój czy ból.
Uzależnienie fizyczne
Uzależnienie fizyczne, nazywane również uzależnieniem fizjologicznym, związane jest z wpływem środka uzależniającego na metabolizm organizmu. Każde uzależnienie fizyczne charakteryzuje się wystąpieniem objawów zespołu abstynencyjnego (na przykład tak zwanego głodu alkoholowego) po przerwaniu zażywania środka lub po ograniczeniu jego ilości.
Objawy abstynenckie mogą się różnić w zależności od rodzaju środka uzależniającego oraz indywidualnych cech, zdrowia i kondycji osoby uzależnionej. W przypadku uzależnienia od alkoholu do objawów abstynenckich zalicza się między innymi: drgawki, nudności i wymioty, suchość w ustach, zaburzenia pracy układu krwionośnego i serca, wahania nastroju czy zaburzenia pamięci.
Uzależnienie społeczne
Rodzaj uzależnienia charakterystyczny przede wszystkim dla różnego rodzaju grup subkulturowych oraz grup rówieśniczych. Uzależnienie od wybranego środka jest ściśle powiązane z chęcią przynależności do konkretnej grupy, która zażywanie danej substancji uznaje za swoistą normę obyczajową i element integrujący grupę.
Napisz komentarz
Komentarze